[ Pobierz całość w formacie PDF ]
LITURGIA SAKRAMENTÓW ŚWIĘTYCH
Ks. prof. dr hab. Jan Decyk
1.
KONSTYTUCJA O LITURGII ŚWIĘTEJ
–
SACROSANCTUM CONCILIUM
Szczególne punkty konstytucji traktujące o:
-
KL 1
– omawiający cele liturgii: a) pogłębianie życia religijnego,
b) cel ekumeniczny,
c) cel misyjny – głoszenie nauki poganom.
„
KL 1.
Ponieważ Sobór święty postawił sobie za cel:
przyczynić się do coraz większego rozwoju
życia chrześcijańskiego wśród wiernych, lepiej dostosować do potrzeb naszych czasów
podlegające zmianom instytucje, popierać to, co może ułatwić zjednoczenie wszystkich
wierzących w Chrystusa, i umocnić to, co prowadzi do powołania wszystkich ludzi na łono
Kościoła
, dlatego uznał że w szczególny sposób należy zatroszczyć się także o odnowienie i rozwój
liturgii.”
-
KL 7
– omawiający znaki liturgii –
„KL 7.
Dla urzeczywistnienia tak wielkiego dzieła Chrystus jest zawsze obecny w swoim Kościele,
szczególnie w czynnościach liturgicznych. Jest obecny w ofierze Mszy świętej, czy to w osobie
odprawiającego, gdyż "
Ten
sam, który kiedyś ofiarował się na krzyżu, obecnie ofiaruje się przez
posługę kapłanów
",
czy też zwłaszcza pod postaciami eucharystycznymi
.
Obecny jest mocą
swoją w sakramentach tak, że gdy ktoś chrzci, sam Chrystus chrzci. Jest obecny w swoim
słowie, albowiem gdy w Kościele czyta się Pismo święte, wówczas On sam mówi.
Jest obecny
wreszcie, gdy Kościół modli się i śpiewa psalmy, gdyż On sam obiecał: "
Gdzie dwaj albo trzej są
zgromadzeni w imię moje, tam i ja jestem pośród nich"
(Mt 18,20). Rzeczywiście, w tak wielkim
dziele, przez które Bóg otrzymuje doskonałą chwałę a ludzie uświęcenie, Chrystus zawsze przyłącza
do siebie Kościół, swoją Oblubienicę umiłowaną, która wzywa swego Pana przez Niego oddaje cześć
Ojcu wiecznemu. Słusznie, przeto uważa się liturgię za wykonywanie kapłańskiego urzędu Jezusa
Chrystusa,
w niej przez znaki widzialne wyraża się, i w sposób właściwy poszczególnym znakom i
urzeczywistnienia uświęcenie człowieka,
a mistyczne Ciało Jezusa Chrystusa, to jest Głowa ze
swymi członkami, wykonuje całkowity kult publiczny.
Dlatego każdy obchód liturgiczny, jako dzieło Chrystusa - Kapłana i Jego Ciała, czyli Kościoła, jest
czynnością w najwyższym stopniu świętą, a żadna inna czynność Kościoła nie dorównuje jej
skuteczności z tego samego tytułu i w tym samym stopniu.”
KL 16
– podnosi ważność liturgii pośród wszystkich działów teologii, jako zasadniczy, ujmując
studia liturgii w różnych aspektach:
a) teologicznym,
b) historycznym,
c) duchowym, (ascetycznym),
d) duszpasterskim,
e) prawnym.
„KL 16.
W seminariach i zakonnych domach studiów
naukę świętej liturgii należy zaliczyć do
przedmiotów koniecznych i ważniejszych, na wydziałach zaś teologicznych do przedmiotów
głównych, a wykładać ją z uwzględnieniem zarówno aspektu teologicznego i historycznego, jak i
duchowego, duszpasterskiego i prawnego
. Ponadto wykładowcy innych przedmiotów zwłaszcza
teologii dogmatycznej, Pisma świętego, teologii życia wewnętrznego i pastoralnej, powinni,
stosownie do wewnętrznych wymagań własnego przedmiotu, tak uwzględnić misterium Chrystusa i
dzieje zbawienia, aby jasno uwidocznił się związek tych przedmiotów z liturgią i jedność formacji
kapłana.”
1
2. ZNAKI WYSTĘPUJĄCE W LITURGII
ZNAKI
naturalne
umowne
mieszane – symbole
W naturalny sposób
(tu też kulturowe)
znaki liturgiczne
oznaczające rzeczywistą
np. znaki świetlne,
połączone z naturalnymi
niewidzialność
flagi państwowe
i umownymi
np. dym, ogień
tu też symbole
Teologia znaków u św. Augustyna
Łac. Sacramentum – oznacza tajemnicę wiary, jak też poszczególne sakramenty.
Łac. Misterium – sakrament, osobę, gest widzialny do działania Bożego na naszym świecie.
EX OPERE OPERATO – (łac., dosłownie: “przez sam fakt spełnienia czynności”)
Sakrament
działający sam w sobie np. chrzest dziecka dzięki wierze rodziców. Nie można Bogu odmówić łaski,
bez względu na wielkość naszej wiary.
EX OPERE OPERANTIS – łac. Nie ma działania mechanicznego, czyli potrzebny jest gest
zewnętrzny np. nie ma Mszy bez prezbitera.
Św. Tomasz z Akwinu mówił o sakramentach, jako o znakach: „
sacramentum est in genere signi”.
Sakramenty to sprawiają co oznaczają. Człowiek wierzący widzi w znaku i poza znakiem
rzeczywistość Bożą.
Spotkanie człowieka z Bogiem dokonuje się poprzez znaki. Stało się to od czasu wcielenia Boga,
dzięki działaniu unii hipostatycznej. Jezus jest źródłem, podstawowym znakiem misterium Boga.
Zespolenie dwóch natur w Jednej Osobie – Jezusa Chrystusa.
Wcielenie hipostatyczne zamieniło się we wcielenie sakramentalne. Jest to przedłużenie tajemnicy
połączenia akcentu Boskiego z ludzkim.
3. CHRZEST U PIERWSZYCH WSPÓLNOT
Obrzęd chrztu świętego został odnowiony po Soborze Watykańskim II. Po soborze powstały dwa
obrzędy:
- Obrzęd chrztu dzieci,
- Obrzęd chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych.
Do soboru istniał tylko rytuał chrztu dla dorosłych, wg którego udzielano również chrztu dzieciom.
Polecenie chrztu Apostołowie otrzymali od Chrystusa: Mt 28, 18-20. Posłuszni temu poleceniu
Apostołowie idą i nauczają, udzielając chrztu tym, którzy chcą, którzy uwierzyli i zobowiązują się do
zmiany życia i pokuty.
W czasach apostołów wymagano wyznania wiary, (Credo) (od Edyktu Mediolańskiego stało się ono
bardzo wyraźnym przygotowaniem do chrztu). Kandydat do katechumenatu zgłaszał się za
poręczeniem innego wierzącego-ochrzczonego. Na przyjęcie katechumena składało się kilka
obrzędów:
– tchnienie w twarz,
– namaszczenie,
1
„
Alid videtur, et alliud intelligetur
” – Każdy symbol jest znakiem, ale nie każdy znak jest symbolem”- Św. Augustyn
2
por. KKK 1128
2
– włożenie rąk na głowę,
– podanie poświęconej soli.
Dalsze przygotowania trwały – 2, 3 lata.
Uczono modlić się wykładając Modlitwę Pańską, Skład Apostolski, egzorcyzmy i włożenie rąk
biskupa, błogosławieństwo.
Te obrzędy były szczególnie widoczne podczas Wielkiego Postu. W Wigilię Paschy modlono się całą
wspólnotą i udzielano chrztu. Na początku udzielano chrztu razem z bierzmowaniem, tak jak robi się
to do dziś w prawosławiu.
Gdy katechumenat rozprzestrzenił się, wzrastała liczba prezbiterów, a tym samym by nie zrywać
więzi z biskupem, rezerwuje się sakrament bierzmowania dla biskupa (tak jest do dziś w religiach
zachodniego chrześcijaństwa).
Neofici przez tydzień chodzili w białej szacie (oznaczającej czystość), aż do białej niedzieli (1 tydzień
po Wielkiej Nocy). Pod koniec V i VI wieku katechumenat dla dorosłych przybiera inny charakter, a
wręcz zanika, gdyż wszyscy dorośli są praktycznie ochrzczeni.
Obrzęd z całą strukturą utrzymuje się do Soboru Trydenckiego, który ujednolicił obrzędy liturgii
(1617 Paweł IV).
Pisma NT nie zawierają co prawda samego rytuału chrztu, ale części znajdujemy pod koniec
Ewangelii św. Mateusza, czy podczas udzielania chrztu przez Apostołów (por. Dz 2,37-41), lub
diakonów (por. Dz 8,12)
W czasach apostolskich chrztu udzielano w każdy dzień i w każdym miejscu. Kazania misyjne do
dorosłych wygłaszali sami Apostołowie, a pouczenie było krótkie, sposób udzielania chrztu – prosty.
4.
CELEBRACJA SAKRAMENTÓW ŚWIĘTYCH
(KKK art. 1210, Kompendium KKK
250)
Sakramenty ustanowione przez Chrystusa. Jest ich 7:
1. Chrzest
2. Bierzmowanie
3. Eucharystia
4. Pokuta
5. Namaszczenie chorych
6. Kapłaństwo
7. Małżeństwo
Istniały dwa podziały sakramentów:
1. Po soborze Trydenckim (1545-1563)
a) umarłych: chrzest, pokuta, ostatnie namaszczenie
b) żywych: bierzmowanie, eucharystia, małżeństwo, kapłaństwo
1. Po soborze Watykańskim II, choć dziś się go nie stosuje.
a) wtajemniczenia chrześcijańskiego: chrzest, bierzmowanie, eucharystia.
b) uzdrowienia: pokuta, namaszczenie
c) komunii i posłania wiernych: święceń kapłańskich i małżeństwa
Ostatnie namaszczenie po soborze Watykańskim II zostało przemianowane na namaszczenie
chorych i może być udzielanie wielokrotnie.
3
Realizacja sakramentów
Przygotowanie sakramentów
Rys. 1. Proces udzielania sakramentów.
Realizacja sakramentów dokonuje się przez cały czas, po jego przyjęciu. Jest on polepszany.
5. CHRZEST DOROSŁYCH I DZIECI
1. Poprzez zanurzenie
2. Trzykrotne polanie wodą z wezwaniem Trójcy Świętej.
Chrzty narodów: Litwy, Rusi jak opisuje to x. Czarniecki – poprzez pokropienie.
Sobór Trydencki ujednolicił liturgię wydając dekret o księgach liturgicznych, wspominając o polaniu
wodą głowy dziecka, tak by spłynęła po skórze
Chrzest został określony jako sakrament powrotu do Boga. Do udzielania sakramentu
znajdujemy zachętę w Dz 2,38; Rz 6,6nn; Ef 5,26, a u św. Justyna znajdujemy również
kąpiel
nawrócenia.
Chrzest staje się początkiem przymierza z Bogiem i samym życiem dla Boga (por. Rz 6,11).
Ochrzczony powraca do Boga, lub też współumiera z Chrystusem, jawiąc się również jako nowe
stworzenie przez współzmartwychwstanie. Samo życie chrześcijańskie staje się niejako
realizacją chrztu, który otrzymał.
RYTUAŁ CHRZTU ŚWIĘTEGO
1. Obrzęd przyjęcia dzieci lub dorosłych.
2. Liturgia przyjęcia dzieci lub dorosłych.
3. Liturgia sakramentu.
4. Zakończenie obrzędu chrztu.
Ad 1.
a) wejście procesyjne do kościoła,
b) powitanie przez prezbitera bądź diakona u wejścia.
Ad 2.
a) przejście do ambony i rozpoczęcie liturgii słowa.
b) modlitwa z egzorcyzmem poprzez włożenie rąk na głowę kandydatów.
Ad. 3.
a) obrzęd sakramentu przy chrzcielnicy.
b) chrzest przy obecności wspólnoty
Ad. 4.
3
Rituale Romanum – 1614 r – Księga rytuału sakramentów świętych.
4
a) modlitwa za nowoochrzczonych
b) zakończenie obrzędu
Z Katechizmu Kościoła Katolickiego 1210-1321
Przygotowanie chrztu polegało na nauce i poście kandydata. Katecheza opierała się na wyjaśnianiu
dwóch dróg: życia i śmierci.
Sakrament chrztu:
- to brama życia duchowego,
Przez chrzest:
- zostaliśmy wyzwoleni od grzechu,
- odrodzenie jako Synowie Boży,
- staliśmy się członkami Chrystusa,
- zostaliśmy wszczepieni w Kościół i stajemy się uczestnikami jego posłania.
1. Jak jest nazywany sakrament chrztu?
a) gr.
Baptisio
,
b) obmycie odradzające o odnowienie w Duchu Świętym,
c) oświecenie,
d) pieczęć Ducha Świętego.
2. Chrzest w ekonomii zbawienia.
a) zapowiedzi w Starym Przymierzu,
- Duch unosi się ponad wodami,
- Noe,
- woda źródlana – życie,
- przejście przez Morze Czerwone,
- przejście przez Jordan.
3. Celebracja sakramentu chrztu.
a) wtajemniczenie
b) mistagogia celebracji,
4. Przyjęcie chrztu
- chrzest dzieci – widoczna darmowość daru Ducha Świętego,
- chrzest dorosłych – nauczanie w kręgach misyjnych.
5. Kto może udzielić chrztu?
- biskup,
- prezbiter,
- diakon,
- świecki katecheta lub każdy kto musi to czynić w razie konieczności.
6. Konieczność chrztu
- Pan Jezus stwierdza, ze chrzest jest konieczny do zbawienia,
- Kościół nie zna innego środka do osiągnięcia zbawienia,
- chrzest krwi – męczennicy,
- chrzest – pragnienie.
7. Łaska chrztu
- oczyszczenie z grzechów,
- nowe narodzenie w Duchu Świętym.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]