[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PL
PL
PL
KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 27.10.2010
KOM(2010) 603 wersja ostateczna
SPRAWOZDANIE NA TEMAT OBYWATELSTWA UE – 2010 r.
Usuwanie przeszkód w zakresie praw obywatelskich UE
{KOM(2010) 602 wersja ostateczna}
{KOM(2010) 605 wersja ostateczna}
PL
PL
SPRAWOZDANIE NA TEMAT OBYWATELSTWA UE – 2010 r.
Usuwanie przeszkód w zakresie praw obywatelskich UE
1.
W
PROWADZENIE
Wprowadzone Traktatem z Maastricht w 1992 r. pojęcie obywatelstwa Unii Europejskiej
1
stanowi nowy polityczny wymiar integracji europejskiej, która dotychczas miała przede
wszystkim charakter gospodarczy. Każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa
członkowskiego UE jest teraz automatycznie obywatelem Unii Europejskiej. Obywatelstwo
UE nie zastępuje obywatelstwa krajowego. Przyznaje natomiast wszystkim obywatelom UE
dodatkowe
, określone w unijnych traktach, prawa mające zasadnicze znaczenie dla
codziennego życia.
Status obywatela Unii ma stanowić podstawowy status obywateli państw członkowskich,
pozwalający tym spośród nich, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji, korzystać z takiego
samego traktowania wobec prawa w ramach określonych Traktatem, bez względu na
przynależność państwową, co wielokrotnie potwierdził Trybunał Sprawiedliwości Unii
Europejskiej
2
. Wprowadzenie obywatelstwa UE wzmocniło zatem znacząco prawa
indywidualne. Trybunał orzekł w szczególności, że obywatele są uprawnieni do przebywania
na terytorium innego państwa członkowskiego już z tego tylko powodu, że są obywatelami
Unii
3
; uznał tym samym obywatelstwo UE za źródło praw do swobodnego przemieszczania
się
4
.
Wejście w życie traktatu lizbońskiego pod wieloma względami dodatkowo wzmocniło
pojęcie obywatelstwa UE i związane z nim prawa. W Traktacie o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej (TFUE) zamieszczono wykaz praw obywateli UE, z zaznaczeniem że nie jest on
wyczerpujący
5
. Ponadto w art. 20 ust. 2 lit. c) TFUE prawo obywateli UE do korzystania na
terytorium państwa trzeciego z ochrony dyplomatycznej i konsularnej wszystkich państw
członkowskich zostało jasno określone jako prawo indywidualne, dodatkowych wyjaśnień w
tym zakresie dostarcza art. 23 TFUE, w którym udziela się Komisji prawa do inicjatywy
legislacyjnej w tym obszarze. Ponadto w traktacie lizbońskim prawa obywateli uzupełniono o
prawo do inicjatywy obywatelskiej, które umożliwia obywatelom Unii, w liczbie nie
mniejszej niż milion, zwrócenie się do Komisji Europejskiej o przedłożenie wniosków
legislacyjnych
6
. Przyjęcie perspektywy obywatelskiej znalazło odzwierciedlenie w określeniu
członków Parlamentu Europejskiego mianem „przedstawicieli obywateli Unii”
7
, a nie tylko
„przedstawicieli narodów państw należących do Wspólnoty”
8
.
1
W niniejszym dokumencie w odniesieniu do pojęcia „obywatelstwo Unii” (określonego w art. 20
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) będzie stosowane określenie „obywatelstwo UE”.
2
Zob. sprawa C-184/99
Grzelczyk
[2001] Rec. I-6193, pkt 31.
3
Zgodnie z art. 21 ust. 1 TFUE prawo to może być przedmiotem pewnych ograniczeń i warunków.
4
Zob. np. sprawy C-413/99
Baumbast i R
[2002] Rec. I-7091, pkt 84, oraz C-200/02,
Zhu i Chen
[2004]
Zb.Orz. I-9925, pkt 26.
5
Artykuł 20 ust. 2 TFUE.
6
Artykuł 11 ust. 4 TUE.
7
Artykuł 14 ust. 2 TUE.
8
Artykuł 189 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
PL
PL
2
Prawa wynikające z obywatelstwa UE zostały dodatkowo zapisane w Karcie praw
podstawowych Unii Europejskiej
9
. Ten wiążący prawnie dokument stanowi znaczny postęp w
zakresie politycznego zaangażowania UE na rzecz praw podstawowych. W preambule Karty
zapisano, że Unia, „poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii oraz stworzenie przestrzeni
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości stawia jednostkę w centrum swych działań”.
Podstawy obywatelstwa UE mają zatem silnie umocowanie w pierwotnym prawie UE i są w
znacznym stopniu rozwinięte w prawie wtórnym. Wszyscy ci, którzy pragną wykorzystać
możliwości wynikające z integracji europejskiej – takie jak możliwość zagranicznych
podróży, pracy lub studiów w innym kraju, zawierania międzynarodowych małżeństw,
pobierania świadczeń emerytalno-rentowych za granicą, nabywania i dziedziczenia własności,
głosowania lub choćby robienia zakupów przez Internet u przedsiębiorców z innych państw
członkowskich – powinni móc w pełni korzystać ze swych praw ustanowionych w traktatach.
Niemniej jednak nadal istnieją rozbieżności między obowiązującymi przepisami a
rzeczywistością, z jaką obywatele mają do czynienia na co dzień, w szczególności w
sprawach o charakterze transgranicznym. Duża liczba skarg i zapytań wpływających co roku
do Komisji
10
, ostatnie badania Eurobarometru, debaty z zainteresowanymi stronami, wyniki
zakończonych 15 czerwca 2010 r. konsultacji publicznych i konferencja „Prawa obywateli
UE – dalsze działania”, która odbyła się w dniach 1-2 lipca 2010 r., dostarczają
wyczerpujących dowodów na istnienie szeregu przeszkód utrudniających pełne korzystanie z
praw obywatelskich.
Wielokrotnie podkreślano wagę podniesienia praktycznej skuteczności praw wynikających z
obywatelstwa UE. W swoim sprawozdaniu „The citizen and the application of Community
law” (Obywatel i stosowanie prawa wspólnotowego) z dnia 8 czerwca 2008 r.
11
Alain
Lamassoure, poseł do Parlamentu Europejskiego, dokładnie opisał bariery, jakie napotykają
Europejczycy próbujący korzystać z przysługujących im praw. W sprawozdaniu
przedstawiono szereg przeszkód administracyjnych, wysunięto również wniosek, że polityka
europejska musi przynosić wymierne rezultaty i że należy ją rozwijać w oparciu o prawa i
potrzeby obywateli UE.
Ponadto w rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 20 marca 2009 r. w sprawie problemów
i perspektyw obywatelstwa europejskiego
12
wyszczególniono utrzymujące się bariery
korzystania z praw w sprawach o charakterze transgranicznym. Parlament wezwał Komisję
do sporządzenia wykazu odnośnych przeszkód oraz opracowania – w oparciu o konsultacje
społeczne – konkretnych propozycji w celu ich usunięcia. Wreszcie w programie
sztokholmskim, programie prac UE na lata 2010–2014 w obszarze wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości, stawia się obywatela w centrum działań związanych z polityką w tym
obszarze.
9
Tytuł V: „Prawa obywatelskie”.
10
W 2009 r. centrum informacji Europe Direct otrzymało od obywateli 25 721 zapytań dotyczących
kwestii o charakterze transgranicznym (podróży, zakupów i sprzedaży, studiów, pracy i mieszkania w
innym państwie członkowskim): roczne sprawozdanie z działalności centrum informacji Europe Direct
za
2009
r.,
dostępne
na
stronie
11
12
PL
PL
3
Licząca 27 państw członkowskich Unia Europejska ma około 500 milionów obywateli.
Komisja postawiła sobie za cel, by w codziennym życiu mogli oni doświadczyć namacalnych
postępów w zakresie kwestii związanych z obywatelstwem UE. Właśnie dlatego w swoich
wytycznych dla nowej Komisji z dnia 3 września 2009 r. przewodniczący José Manuel
Barroso podkreślił potrzebę wzmocnienia obywatelstwa UE poprzez ożywienie relacji
pomiędzy UE i jej obywatelami oraz urzeczywistnienie praw obywatelskich. Stwierdził, że
„obywatele UE nadal napotykają liczne przeszkody, nabywając towary i usługi za granicą.
Powinni oni mieć możliwość korzystania ze swoich praw jako obywatele UE w taki sam
sposób, w jaki korzystają ze swoich praw jako obywatele swoich krajów. Komisja przedstawi
kompleksowe sprawozdanie na temat przeszkód, jakie napotykają obywatele, oraz
zaproponuje najlepsze rozwiązania umożliwiające ich usunięcie; przedłoży również
sprawozdanie na temat utrzymujących się przeszkód na rynku wewnętrznym”.
Niniejsze sprawozdanie jest wynikiem przyjętego przez przewodniczącego Komisji José
Manuela Barroso zobowiązania politycznego do dokonania kompleksowego przeglądu
przeszkód, jakie wciąż napotykają obywatele, oraz przedstawienia najskuteczniejszych
sposobów ich usunięcia. Zostanie ono opublikowane równocześnie z komunikatem „W
kierunku Aktu o jednolitym rynku: W stronę społecznej gospodarki rynkowej o wysokiej
konkurencyjności”
13
, (zwanym dalej „komunikatem w sprawie Aktu o jednolitym rynku”),
który ze swej strony, koncentruje się na usunięciu barier utrudniających obywatelom UE
korzystanie z praw przyznanych im w ramach dorobku prawnego jednolitego rynku, tj. kiedy
występują oni w charakterze podmiotów gospodarczych w ramach jednolitego rynku, np. jako
przedsiębiorcy, konsumenci lub pracownicy.
Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE oraz komunikat w sprawie Aktu o jednolitym rynku
to komplementarne inicjatywy, których głównych celem jest usunięcie obecnego
rozdrobnienia unijnego prawa w odniesieniu do kwestii o bezpośrednim znaczeniu dla
obywateli oraz wywiązanie się ze zobowiązania do budowy Europy obywateli oraz sprawnie
funkcjonującego jednolitego rynku na miarę obywatelskich potrzeb i oczekiwań.
Stworzenie nowego komisyjnego portfolio „sprawiedliwość, prawa podstawowe i
obywatelstwo”, obejmującego wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych,
ustawodawstwo dotyczące praw konsumentów oraz politykę w zakresie praw podstawowych i
zwalczania dyskryminacji, jest sygnałem, że kwestiom tym przypisuje się znaczną wagę
polityczną. W całej Komisji kładzie się nacisk na kwestie obywatelstwa: aby usunąć
przeszkody, jakie obywatele napotykają w życiu codziennym, niezbędna jest ścisła
współpraca w ramach samej Komisji oraz z pozostałymi instytucjami i zainteresowanymi
stronami, w tym parlamentami narodowymi. Wymaga to wyjścia poza „logikę
organizacyjną”. Wdrożenie niektórych z zaproponowanych działań zapewnią mechanizmy
przewidziane w projektach przewodnich strategii Europa 2020
14
.
W konsekwencji w niniejszym sprawozdaniu pokazano, w jaki sposób obywatelstwo UE –
podstawowa więź z UE – staje się dla obywatela źródłem praw i korzyści. W sprawozdaniu
opisano główne przeszkody nadal napotykane w życiu codziennym przez obywateli
pragnących korzystać ze swoich praw za granicą oraz planowane środki umożliwiające
obywatelom korzystanie z należnych im praw.
13
COM(2010) 608.
14
Komunikat Komisji „Europa 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju
sprzyjającego włączeniu społecznemu” – COM(2010) 2020 wersja ostateczna z 3.3.2010.
PL
PL
4
[ Pobierz całość w formacie PDF ]