[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Włodzimierz I. Lenin
Ekonomika i polityka
w epoce dyktatury
proletariatu
Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej
WARSZAWA 2008
Włodzimierz I. Lenin – Ekonomika i polityka w epoce dyktatury proletariatu (1919 rok)
Artykuł Włodzimierza Lenina „Ekonomika i
polityka w epoce dyktatury proletariatu”, napisany
30 października 1919 r., ukazał się z podpisem N.
Lenin w gazecie „Prawda” nr 250 i „Izwiestija
WCIK” nr 250 z 7 listopada tegoż roku.
Podstawa niniejszego wydania: Włodzimierz
Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 39, wyd. Książka i
Wiedza, Warszawa 1988.
– 2 –
© Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej
Włodzimierz I. Lenin – Ekonomika i polityka w epoce dyktatury proletariatu (1919 rok)
Na jubileusz dwulecia władzy radzieckiej zamierzałem napisać niewielką broszurę na temat
wymieniony w tytule. Ale w nawale codziennej pracy nie udało mi się dotąd wyjść poza wstępne
przygotowanie poszczególnych części
Dlatego postanowiłem zrobić próbę zwięzłego, ujętego w formę
konspektu, wyłożenia najistotniejszych, moim zdaniem, myśli dotyczących tego zagadnienia. Oczywiście,
konspektowy charakter wykładu pociąga za sobą wiele niedogodności i minusów. Być może jednak, że w
ramach niewielkiego artykułu publicystycznego mimo to uda się osiągnąć skromny cel: dać ujęcie
zagadnienia i kanwę, na której komuniści różnych krajów będą mogli je przedyskutować.
1
Teoretycznie nie ulega wątpliwości, że między kapitalizmem i komunizmem rozciąga się pewien
okres przejściowy. Okres ten nie może nie łączyć w sobie cech lub właściwości obu tych ustrojów
gospodarki społecznej. Ten okres przejściowy nie może nie być okresem walki między umierającym
kapitalizmem a rodzącym się komunizmem – albo innymi słowy: między pokonanym, lecz nie
unicestwionym kapitalizmem a komunizmem już narodzonym, ale jeszcze zupełnie słabym.
Nie tylko dla marksisty, ale i dla każdego wykształconego człowieka, który w tej czy innej mierze
obeznany jest z teorią rozwoju – konieczność istnienia całej epoki historycznej odznaczającej się tymi
cechami okresu przejściowego powinna być sama przez się zrozumiała. A jednak wszystkie rozważania o
przechodzeniu do socjalizmu, które słyszymy u współczesnych przedstawicieli demokracji
drobnomieszczańskiej (a takowymi są – wbrew swej rzekomo socjalistycznej etykietce – wszyscy
przedstawiciele II Międzynarodówki, nie wyłączając takich ludzi jak MacDonald i Jean Longuet, Kautsky
i Fryderyk Adler), cechuje zupełne ignorowanie tej najoczywistszej prawdy. Drobnomieszczańskim
demokratom właściwy jest wstręt do walki klasowej, marzenie o tym, by obejść się bez niej, dążenie do
łagodzenia i godzenia, do stępiania ostrych kantów. Dlatego też tacy demokraci albo odżegnują się od
jakiegokolwiek uznawania całego historycznego okresu przechodzenia od kapitalizmu do komunizmu,
albo też uważają za swe zadanie wymyślanie planów pogodzenia obu zmagających się sił zamiast
kierowania walką jednej z tych sił.
2
Wskutek bardzo znacznego zacofania i drobnoburżuazyjnego charakteru naszego kraju dyktatura
proletariatu w Rosji musi z konieczności różnić się pewnymi szczególnymi cechami w porównaniu z
krajami przodującymi. Jednakże podstawowe siły – i podstawowe formy gospodarki społecznej – są w
Rosji takie same, jak w każdym kraju kapitalistycznym, toteż te cechy szczególne mogą dotyczyć tylko
tego, co nie jest najważniejsze.
Tymi podstawowymi formami gospodarki społecznej są: kapitalizm, drobna produkcja towarowa,
komunizm. Tymi podstawowymi siłami są: burżuazja, drobna burżuazja (szczególnie chłopstwo),
proletariat.
Ekonomika Rosji w epoce dyktatury proletariatu jest walką stawiającej pierwsze kroki,
zjednoczonej na sposób komunistyczny – w ogólnej skali ogromnego państwa – pracy z drobną produkcją
towarową i z utrzymującym się jeszcze, jak również z odradzającym się na jej podstawie kapitalizmem.
Praca w Rosji jest zjednoczona na sposób komunistyczny o tyle, o ile, po pierwsze, zniesiono
prywatną własność środków produkcji i – po drugie – o ile proletariacka władza państwowa organizuje w
skali ogólnonarodowej wielką produkcję na ziemi państwowej i w przedsiębiorstwach państwowych,
rozdziela siłę roboczą między różne gałęzie gospodarki i przedsiębiorstwa, rozdziela olbrzymie ilości
należących do państwa artykułów konsumpcyjnych między ludzi pracy.
1
Patrz: Włodzimierz Lenin: „O dyktaturze proletariatu”, „Bruliony i plan broszury o dyktaturze proletariatu”.
– Red.
– 3 –
© Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej
www.skfm.w.pl
Włodzimierz I. Lenin – Ekonomika i polityka w epoce dyktatury proletariatu (1919 rok)
Mówimy o „pierwszych krokach” komunizmu w Rosji (jak też mówi nasz program partyjny
uchwalony w marcu 1919 r.), albowiem wszystkie te warunki zrealizowane są u nas zaledwie częściowo
lub, innymi słowy: realizowanie tych warunków znajduje się zaledwie w stadium początkowym. Od razu,
za jednym zamachem rewolucyjnym dokonano tego, czego w ogóle można dokonać od razu: na przykład
zaraz w pierwszym dniu dyktatury proletariatu, 26 października 1917 r. (8 listopada 1917 r.), zniesiono
prywatną własność ziemi bez odszkodowania dla wielkich właścicieli, wywłaszczono wielkich właścicieli
ziemskich. W ciągu kilku miesięcy wywłaszczono, również bez odszkodowania, prawie wszystkich
wielkich kapitalistów, właścicieli fabryk, zakładów przemysłowych, przedsiębiorstw akcyjnych, banków,
kolei i tak dalej. Zorganizowanie przez państwo wielkiej produkcji w przemyśle, przejście od „kontroli
robotniczej” do „zarządzania robotniczego” w fabrykach, zakładach przemysłowych, na kolejach –
wszystko to zostało w podstawowych i głównych zarysach już zrealizowane, ale w stosunku do rolnictwa
ledwie rozpoczęte („gospodarstwa radzieckie”, wielkie gospodarstwa zorganizowane przez państwo
robotnicze na ziemi państwowej). Podobnie ledwie rozpoczęto organizowanie różnych form zrzeszeń
drobnych rolników – jako przejścia od drobnego rolnictwa towarowego do komunistyczneg
To samo
należy powiedzieć o państwowej organizacji podziału produktów, która zastąpiła handel prywatny, tzn. o
państwowym skupie i dostawie zboża do miast, a produktów przemysłowych – na wieś. Poniżej
przytoczymy dotyczące tego zagadnienia dane statystyczne, którymi rozporządzamy.
Gospodarstwo chłopskie pozostaje nadal gospodarstwem drobnej produkcji towarowej. Mamy tu
do czynienia z niezmiernie szeroką bazą kapitalizmu o bardzo głębokich, bardzo trwałych korzeniach. Na
bazie tej kapitalizm utrzymuje się i odradza na nowo – w najbardziej zaciętej walce z komunizmem.
Formy tej walki: paskarstwo i spekulacja, wymierzone przeciw państwowemu skupowi zboża (jak
również innych produktów) – w ogóle przeciw państwowemu podziałowi produktów.
3
W celu zilustrowania tych abstrakcyjnych twierdzeń teoretycznych przytoczymy konkretne dane.
Państwowy skup zboża w Rosji, według danych Komprodu (Ludowego Komisariatu
Aprowizacji), od 1 sierpnia 1917 r. do 1 sierpnia 1918 r. wyniósł około 30 milionów pudów. W
następnym roku – około 110 milionów pudów. W ciągu pierwszych trzech miesięcy następnej
(19191920) kampanii skup osiągnie prawdopodobnie liczbę około 45 milionów pudów wobec 37
milionów pudów w tych samych miesiącach (sierpieńpaździernik) 1918 roku.
Liczby te wyraźnie wskazują na powolną, lecz nieustanną poprawę sytuacji, w sensie zwycięstwa
komunizmu nad kapitalizmem. Poprawę tę osiągamy mimo niesłychanych trudności wywołanych przez
wojnę domową, którą organizują kapitaliści rosyjscy i zagraniczni, wytężając wszystkie siły
najpotężniejszych mocarstw świata.
Dlatego mimo wszelkich kłamstw, mimo oszczerstw burżua wszystkich krajów oraz ich jawnych i
zamaskowanych pomocników („socjalistów” z II Międzynarodówki), nie ulega wątpliwości: z punktu
widzenia podstawowego problemu ekonomicznego dyktatury proletariatu zwycięstwo komunizmu nad
kapitalizmem jest u nas zapewnione. Burżuazja całego świata wścieka się i szaleje, organizuje napaści
zbrojne, spiski i temu podobne przeciw bolszewikom właśnie dlatego, że doskonale rozumie
nieuchronność naszego zwycięstwa w dziedzinie przebudowy gospodarki społecznej, o ile nie zdławi się
nas siłą zbrojną. A zdławić nas w ten sposób jej się nie udaje.
W jakiej mianowicie mierze zwyciężyliśmy już kapitalizm w ciągu tego krótkiego czasu, jaki był
nam dany, oraz mimo niesłychanych trudności, w jakich przyszło nam działać, widać z następujących
2
Liczba „gospodarstw radzieckich” i „komun rolnych” w Rosji Radzieckiej wynosi w przybliżeniu 3536 i 1961; liczba arteli
rolnych – 3696. Nasz Centralny Urząd Statystyczny przeprowadza obecnie dokładny spis wszystkich gospodarstw radzieckich
i komun. Dane zaczną napływać w listopadzie 1919 roku.
– 4 –
© Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej
www.skfm.w.pl
Włodzimierz I. Lenin – Ekonomika i polityka w epoce dyktatury proletariatu (1919 rok)
sumarycznych liczb. Centralny Urząd Statystyczny przygotował właśnie do publikacji dane o produkcji i
spożyciu zbóż nie w całej Rosji Radzieckiej, lecz w jej 26 guberniach.
Otrzymaliśmy następujące wyniki:
26 guberni Rosji
Radzieckiej
Ludność
(w milionach)
Produkcja zbóż
(bez nasion
i bez pasz)
(w milionach
pudów)
Kom. Aprow.
Dostarczyli zbóż
Globalna ilość
zboża, jaką
dysponowała
ludność
(w milionach
pudów)
Paskarze
Spożycie zboża
na głowę
(w pudach)
(w milionach pudów)
Gubernie
produkujące
miasta 4,4
–
20,9
20,6
41,5
9,5
wsie 28,6
625,4
–
–
481,8
16,9
Gubernie
konsumujące
miasta 5,9
–
20,0
20,0
40,0
6,8
wsie 13,8
114,0
12,1
27,8
151,4
11,0
Ogółem (26
guberni)
52,7
739,4
53,0
68,4
714,7
13,6
A zatem w przybliżeniu połowę zboża do miast dostarcza Komisariat Aprowizacji, drugą zaś
połowę – paskarze. Dokładne zbadanie odżywiania się robotników miejskich w 1918 roku ukazało taką
właśnie proporcję. Przy tym za zboże dostarczone przez państwo robotnik płaci
dziewięć razy mniej
aniżeli paskarzom. Cena spekulacyjna zboża jest
dziesięciokrotnie
wyższa od ceny państwowej. Takie
wyniki daje ścisła analiza budżetów robotniczych.
4
Przytoczone dane, jeśli się dobrze nad nimi zastanowić, dają dokładny materiał, ilustrujący
wszystkie podstawowe cechy współczesnej ekonomiki Rosji.
Ludzie pracy zostali wyzwoleni od odwiecznych ciemięzców i wyzyskiwaczy, obszarników i
kapitalistów. Tego kroku naprzód na drodze rzeczywistej wolności i rzeczywistej równości – kroku,
któremu równego pod względem wielkości, skali, szybkości nie widział świat – nie biorą pod uwagę
zwolennicy burżuazji (wśród nich drobnomieszczańscy demokraci), którzy mówią o wolności i równości
w sensie parlamentarnej demokracji burżuazyjnej, obłudnie nazywając ją „demokracją” w ogóle lub
„czystą demokracją” (Kautsky).
Ale ludzie pracy biorą pod uwagę właśnie rzeczywistą równość, rzeczywistą wolność (wolność od
obszarników i od kapitalistów) i dlatego tak mocno popierają władzę radziecką.
W kraju chłopskim na dyktaturze proletariatu pierwsi zyskali, najwięcej zyskali, od razu zyskali
chłopi w ogóle. Chłop w Rosji głodował za panowania obszarników i kapitalistów. W ciągu długich
wieków naszej historii chłop nigdy jeszcze nie miał możności pracowania dla siebie: głodował, oddając
setki milionów pudów zboża kapitalistom, do miast i za granicę.
Po raz pierwszy
w warunkach dyktatury
proletariatu chłop pracuje dla siebie i
odżywia się lepiej niż mieszkaniec miasta
. Po raz pierwszy chłop
ujrzał wolność rzeczywistą: wolność spożywania własnego chleba, wolność od głodu. Przy podziale
ziemi wprowadzono, jak wiadomo, maksymalną równość: w olbrzymiej większości wypadków chłopi
dzielą ziemię „wedle spożywców”.
Socjalizm – to zniesienie klas.
– 5 –
© Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej
www.skfm.w.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]