[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Marzena Łabędź*ŚRODKI OCHRONY TAJEMNICY PRACODAWCYI TAJEMNICY PRZEDSIĘBIORSTWA W STOSUNKACHPRACOWNICZYCH A SPOSOBY ZABEZPIECZENIATAJEMNICY PRZEZ PRACODAWCĘWSTĘPW dobie powszechnego posługiwania się środkami komunikacji elektronicznej i sil-nie rozwiniętej konkurencji na rynku, w stosunkach pracowniczych coraz większego zna-czenia nabiera zagadnienie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz informacji, którychujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.Obowiązujące przepisy prawa, nakładające na pracowników obowiązki związanez ochroną tajemnicy, nie precyzują, jakie działania powinien podjąć pracodawca w celuskutecznego zabezpieczenia jego interesów przed ujawnieniem tej tajemnicy przez osobymające do niej dostęp. Problematyka ta niejednokrotnie jest bagatelizowana przez praco-dawców na etapie zawierania umów o pracę z osobami kluczowymi w rmie. Jak nato-miast pokazuje praktyka, do najczęstszych przypadków naruszenia tajemnicy dochodzize strony pracowników zatrudnionych na stanowiskach kluczowych w rmie, co do któ-rych pracodawca nie podjął w okresie zatrudnienia skutecznych działań mających na celuzabezpieczenie informacji poufnych.POJĘCIE „TAJEMNICY PRACODAWCY” I „TAJEMNICYPRZEDSIĘBIORSTWA”. PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICEW stosunkach pracowniczych najistotniejsze regulacje dotyczące obowiązku zacho-wania tajemnicy zawierają przepisy ustawy Kodeks Pracy z dnia 26 czerwca 1974 r.1orazprzepisy Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r.2W usta-wie Kodeks Pracy art. 100 § 2 pkt 4 KP reguluje obowiązek zachowania przez pracowni-ka w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.Obowiązek został wprowadzony do Kodeksu Pracy w 1996 r. i stanowi jeden z podsta-wowych obowiązków każdego pracownika. Potocznie obowiązek ten nazywany jest obo-wiązkiem zachowania „tajemnicy pracodawcy” lub „tajemnicy zakładowej”. Przyjmujemgr; radca prawny, dyrektor działu prawa pracy w jednej z warszawskich kancelarii.Dalej również „KP”.2Dalej również „UZNK”.*1232ROCZNIKI ADMINISTRACJI I PRAWA. ROK XIVsię, że obowiązek zachowania tajemnicy pracodawcy ciąży na wszystkich pracownikach,także tych, którzy tylko „przy okazji” wykonywania swoich obowiązków zapoznali sięz informacjami, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Bez zna-czenia pozostaje przy tym sposób, w jaki pracownik uzyskał dostęp do owych informacji,tj. np. czy dowiedział się o nich od pracodawcy, innego pracownika bądź też uzyskującdostęp do materiałów poufnych pracodawcy, za jego wiedzą i zgodą lub bez. Podkreśle-nia wymaga, że zakres podmiotowy tego obowiązku obejmuje nie tylko pracownikówujawniających informacje, ale również tych pracowników, którzy uzyskują informacjedla siebie nieprzeznaczone3. Pracownik nie tylko więc nie powinien ujawniać informacji,w których posiadanie wszedł z uwagi na wykonywane przez niego obowiązki służbowe,ale także powstrzymać się od uzyskiwania informacji, które nie są dla niego przeznaczo-ne. Bez znaczenia jest przy tym rodzaj tych informacji i sposób nieuprawnionego wejściaw ich posiadanie. W kwestii podmiotowego zakresu obowiązku zachowania tajemnicypracodawcy zwrócić jeszcze należy uwagę na tzw. kwali kowaną postać tej powinności,tj. na szczególny obowiązek, jaki ciąży na tych pracownikach, którzy w ramach realizacjiswoich zadań służbowych mają dostęp do szczególnie ważnych informacji pracodawcy,zapoznają się z nimi, a nawet w niektórych przypadkach je tworzą. Mowa tu w szczegól-ności o członkach kadry kierowniczej i zarządzającej pracodawcy, które to osoby praco-dawca obdarza z reguły większym kredytem zaufania niż pozostałych pracowników.Analizując zakres przedmiotowy tajemnicy pracodawcy zważyć należy, że tajemnicata jest często utożsamiana z „tajemnicą przedsiębiorstwa”, o której mowa w przepisachustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Rozpatrując wzajemne relacje pojęć „ta-jemnica pracodawcy” i „tajemnica przedsiębiorstwa”, należy jednak stwierdzić, że zakresinformacji podlegających ochronie na podstawie art. 100 § 2 pkt 4 KP jest szerszy niż za-kres informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów usta-wy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, gdyż tajemnicę pracodawcy stanowią wszelkieinformacje, których ujawnienie może narazić podmiot zatrudniający na szkodę, a nietylko te informacje, które posiadają wartość gospodarczą i co do których przedsiębiorcapodjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Nie wszystkie informacje,których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, stanowią zatem tajemnicęprzedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkuren-cji, natomiast wszystkie informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniuprzywołanego przepisu stanowią tajemnicę pracodawcy w rozumieniu art. 100 § 2 pkt4 KP – o ile przedsiębiorca, którego dotyczy tajemnica przedsiębiorstwa, zatrudnia pra-cowników4. Porównując „tajemnicę pracodawcy” z „tajemnicą przedsiębiorstwa”, należyrównież zwrócić uwagę na różnice w kwestii zakresu czasowego obu obowiązków prze-strzegania tajemnicy. Otóż zakres czasowy obowiązku przestrzegania tajemnicy przed-siębiorstwa jest szerszy niż w przypadku tajemnicy pracodawcy, bowiem zgodnie z art.11 ust. 2 UZNK obejmuje on nie tylko okres zatrudnienia, ale dodatkowo również okres34Por. wyrok SN z dn. 6.6.2000 r., I PKN 697/99, OSNAPiUS 2001, nr 24, poz. 709.J. Jaśkowski, E. Maniewska,Kodeks pracy. Komentarz,Warszawa 2012.MARZENA ŁABĘDŹ,ŚRODKI OCHRONY TAJEMNICY PRACODAWCY...2333 lat od momentu ustania stosunku pracy (chyba że ustał stan tajemnicy). Ponadto stronystosunku pracy mogą umownie wydłużyć ten okres. Obowiązek zachowania tajemnicypracodawcy wiąże natomiast jedynie w okresie obowiązywania umowy o pracę.Kodeks pracy nie precyzuje, jakiego rodzaju informacje, w przypadku ich ujawnie-nia, mogą skutkować narażeniem pracodawcy na szkodę, co jest oczywiste z uwagi nafakt, że w zależności od specy ki działalności pracodawcy katalog takich informacji możebyć różny. Pogłębionych rozważań nad problematyką zakresu tajemnicy pracodawcybrak również w piśmiennictwie. W tym kontekście należy jednak stwierdzić, że jej za-kres może być bardzo szeroki, a pracodawca może sam zdecydować, jakim informacjomnada przymiot tajemnicy pracodawcy. W piśmiennictwie wskazuje się jedynie ogólnie, że„pracownik zobowiązany jest do zachowania w tajemnicy zarówno informacji, którychuzyskanie związane jest z wykonywaniem przez niego obowiązków, jak również wszelkichinnych, o których powziął wiadomość w związku z zatrudnieniem, jeżeli tylko ich ujaw-nienie może narazić pracodawcę na szkodę. (…) w ramach analizowanego obowiązkuustawodawca oczekuje od pracownika nie tylko zachowania w tajemnicy tych informa-cji, które pracodawca wyraźnie wskazał jako objęte poufnością, ale również nieujawnia-nia wszelkich tych informacji, które w ocenie samego pracownika w konkretnej sytuacjimogą stwarzać po stronie pracodawcy zagrożenie powstania szkody”5. Nie ulega zatemwątpliwości, jak już wskazywano, że zakres przedmiotowy tego obowiązku jest szerszy odobowiązku przestrzegania tajemnicy przedsiębiorstwa.Do katalogu informacji, o którym mowa w analizowanym 100 § 2 pkt 4 KP, możnaniewątpliwie zaliczyć informacje takie jak dane dotyczące cen zakupu i sprzedaży, stoso-wanych marż handlowych, wielkości sprzedaży, katalogu dostawców i odbiorców, danetechniczne, technologiczne, handlowe, dane na temat wielkości produkcji, dystrybucji,know-how,informacje o sytuacji ekonomicznej albo planowanych przedsięwzięciach biz-nesowych, informacje dotyczące zarządzania procesami produkcyjnymi, wyniki badań,zasady prowadzenia kampanii reklamowych, informacje na temat wynagrodzeń i warun-ków zatrudnienia pracowników. Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w piśmien-nictwie „do zakresu informacji objętych tajemnicą pracodawcy nie powinny być zalicza-ne te, które stanowią element wiedzy ogólnej, wykształcenia czy kwali kacji pracownikalub jego naturalnych umiejętności albo uzdolnień, stanowiące swoisty »wkład« wnoszonyprzez niego niejako do powstającego stosunku pracy. Tajemnica pracodawcy powinnaraczej być łączona z konkretnymi, specy cznymi informacjami związanymi z działalno-ścią tego właśnie pracodawcy, informacjami tworzącymi »różnicę« pomiędzy tym kon-kretnym pracodawcą a innymi pracodawcami o podobnym zakresie działania”6. Z koleizgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie, do uznania, że dana wiadomośćstanowi tajemnicę pracodawcy, wystarczy fakt, że jest ona uważana za poufną w świetle5D. Dörre-Kolasa,Uwagi do art. 100 kodeksu pracy,[w:] A. Sobczyk (red.),Kodeks pracy. Komentarz,War-szawa 2014.6J. Borowicz,Przestrzeganie tajemnicy pracodawcy a inne pracownicze obowiązki przestrzegania tajemnicy –zagadnienia pojęciowe,„Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1998, nr 10.234ROCZNIKI ADMINISTRACJI I PRAWA. ROK XIVzwyczajów i praktyki danej branży lub zawodu7. W piśmiennictwie wskazuje się ponadto,że większość przypadków naruszenia przedmiotowej tajemnicy łączy się z ujawnienieminformacji mających znaczenie dla pozycji rynkowej pracodawcy8oraz iż z uwagi na fakt,że potencjalnym skutkiem ujawnienia informacji poufnej ma być szkoda, należy uznać,że tajemnica pracodawcy chronić powinna przede wszystkim informacje istotne z punktuwidzenia majątkowych interesów podmiotu zatrudniającego9.Kodeks pracy w art. 100 § 2 pkt 5) KP nakłada na pracowników również obowią-zek przestrzegania „tajemnicy określonej w odrębnych przepisach”. W zakres informacjichronionych tajemnicą pracodawcy co do zasady wchodzą informacje nieobjęte ochronąna podstawie przepisów odrębnych. Chodzi tu o przepisy regulujące tajemnicę przed-siębiorstwa, tajemnicę państwową, służbową oraz zawodową. Nie każdy pracownik majednak dostęp do wszystkich wymienionych rodzajów tajemnic.Kolejnym szczególnie istotnym w stosunkach pracowniczych rodzajem tajemnicy jesttzw. tajemnica przedsiębiorstwa, której naruszenie stanowi czyn nieuczciwej konkurencjiokreślony w art. 11 ust. 1 UZNK. Zgodnie z tym przepisem czynem nieuczciwej konku-rencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiącychtajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lubnarusza interes przedsiębiorcy. Zważyć należy, że zakres podmiotowy obowiązku prze-strzegania wskazanej tajemnicy obejmuje wszystkie osoby, którym dana informacja zo-stała przez przedsiębiorcę udostępniona, a nie tylko osoby zatrudnione na podstawie sto-sunku pracy. Zgodnie ze stanowiskiem utrwalonym w orzecznictwie tajemnica nie traciswego charakteru, gdy wie o niej pewne ograniczone grono osób zobowiązanych do dys-krecji (np. pracownicy, przedsiębiorstwa, inne osoby, które przedsiębiorca wtajemniczaw interesy – np. kontrahenci, partnerzy handlowi, wykonawcy, zleceniobiorcy). De nicjętajemnicy przedsiębiorstwa zawiera art. 11 ust. 4 UZNK, zgodnie z którym przez tajem-nicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacjetechniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiada-jące wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celuzachowania ich poufności. Katalog informacji, które stanowić mogą tajemnicę przedsię-biorstwa, jest otwarty, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę w przytoczonej wyżejde nicji zwrotu „i inne informacje posiadające wartość gospodarczą”, co pozwala zaliczyćdo nich także inne niż wymienione powyżej rodzaje informacji. Na przykład do zakresutajemnicy przedsiębiorstwa można zaliczyć przedmioty własności intelektualnej, chro-nione przepisami prawa autorskiego10. Istotne jest to, aby nie były to informacje ogólnieznane specjalistom z danej branży, gdyż wówczas tracą one ochronę przewidzianą dla ta-jemnicy przedsiębiorstwa11. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sadowym, „stanowią78Por. wyrok SN z dn. 23.10.2003 r., I PK 425/02, OSNP 2004/20/345.J. Borowicz,Przestrzeganie tajemnicy pracodawcy...9L. Florek, T. Zieliński,Prawo pracy,Warszawa 2007.10Por. S. Sołtysiński,Uwagi do art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,[w:] J. Szwaja (red.),Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz,Warszawa 2006.11Wyrok SN z dn. 22.04.1998 r., III K 2496/37, OSP 1939, poz. 278.MARZENA ŁABĘDŹ,ŚRODKI OCHRONY TAJEMNICY PRACODAWCY...235w szczególności tajemnicę przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 16kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, dane obrazujące wielkość produk-cji i sprzedaży, a także źródła zaopatrzenia i zbytu”12. Art. 11 ust. 4 UZNK nie precyzujenatomiast, na czym miałoby polegać „podjęcie przez przedsiębiorcę niezbędnych dzia-łań w celu zachowania informacji w poufności”, co jest warunkiem uzyskania przez danąinformację statusu tajemnicy przedsiębiorstwa. W orzecznictwie sądowym wskazuje sięjednak, że chodzi tu o podjęcie takich działań, w wyniku których chroniona informacjanie dotrze do wiadomości osób trzecich w normalnym toku zdarzeń, bez żadnych specjal-nych starań z ich strony, a więc przede wszystkich odpowiednie utajnienie i zabezpiecze-nie określonych informacji13. Decyzja o utajnieniu poszczególnych informacji powinnaopierać się na uzasadnionym przypuszczeniu, że ujawnienie danej informacji zagrażałobyistotnym interesom przedsiębiorcy z punktu widzenia praktyki danej branży. Decyzję tępowinien każdorazowo podjąć przedsiębiorca, mając na uwadze w szczególności rodzajprowadzonej działalności gospodarczej. W tym kontekście analizy wymaga różnica po-między informacjami odpowiadającymi treści pojęcia „tajemnica przedsiębiorstwa” a in-formacjami wchodzącymi w skład powszechnej, aczkolwiek specjalistycznej wiedzy zdo-bytej przez pracownika w wyniku wykonywania przez niego obowiązków służbowych.Granica ta jest nieostra14, a dokonanie rozróżnienia między informacjami, które są objętetajemnicą przedsiębiorstwa, a powszechną wiedzą specjalistyczną może więc być nieraztrudne. Przykładowo wskazuje się w tym zakresie, że tajemnicą nie są informacje dostęp-ne w kręgu specjalistów z danej dziedziny. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślasię, że informacja traci ochronę prawną przewidzianą dla tajemnicy przedsiębiorstwa, gdykażdy może dowiedzieć się o niej zwykłą i dozwoloną drogą, np. z fachowego czasopismalub „gdy z towaru wystawionego na widok publiczny każdy fachowiec może poznać, jakąmetodę produkcji zastosowano”15. Tym, co odróżnia tajemnicę przedsiębiorstwa od ta-jemnicy pracodawcy, jest ponadto wymóg, aby miała ona wartość gospodarczą. W prak-tyce przyjmuje się, iż decyduje o tym przedsiębiorca przy obejmowaniu danej informacjipoufnością, niemniej ostatecznie, w razie sporu, decyzja ta podlega ocenie sądu.ŚRODKI ZABEZPIECZENIA TAJEMNICY I REALIZACJIOBOWIĄZKU PODJĘCIA NIEZBĘDNYCH DZIAŁAŃ W CELUZACHOWANIA POUFNOŚCI INFORMACJI STANOWIĄCYCHTAJEMNICĘ PRZEDSIĘBIORSTWAKodeks pracy nie nakłada na pracodawcę obowiązku podejmowania jakichkolwiekczynności w celu zachowania poufności informacji, których ujawnienie mogłoby narazić gona szkodę. Wręcz przeciwnie, obowiązek przestrzegania tajemnicy pracodawcy ma charak-12131415Postanowienie Sądu Antymonopolowego z dn. 15.05.1996, XVII Amz 1/96.Por. wyrok SN z dn. 6.06.2003 r., IV CKN 211/01.Uzasadnienie wyroku SN z dn. 3.10.2000 r., I CKN 304/00, OSNC 2001, nr 4, poz. 59.Wyrok SN z dn. 3.10.2000 r., I CKN 304/00, OSNC 2001, nr 4, poz. 59.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]